Dýralækningastofa Helgu Finnsdóttur

Áramótin nálgast og þá fer að bera á hávaða frá flugeldum. Þessi tímamót eru spennandi tími fyrir marga sprengju-glaða menn, en eru þó að sama skapi tími ótta og skelfingar fyrir mörg gæludýr. Hávaðinn og ljósglamparnir sem fylgja flugeldunum  og skottertunum geta valdið þeim verulegri hræðslu og svo mikilli að jafnvel djörfustu veiðihundum stendur ekki alveg á sama. Það er því  mikilvægt að undirbúa alla ferfætta heimilisvini eins vel og hægt er undir sprengi,,gleðina“ kringum áramótin og sérstaklega sé um að ræða fyrstu áramót bezta vinarins.

Hræðsla og ótti geta auðvitað átt sér margar ástæður hjá hundi eða ketti, en eitthvert eitt atvik eða slæm upplifun, eins og t.d. áramótalæti, getur valdið hundi eða kisa, sem ella eru í góðu jafnvægi, mikilli hræðslu. En hvort heldur sem það er hávaðinn eða ljósglamparnir sem valda hræðslunni, er hvoru tveggja jafn ófyrirsjáanlegt í augum hundsins eða kisa því ógnin kemur að þeim og það algjörlega  fyrirvaralaus úr öllum áttum. Sé neikvætt og endurtekið áreyti, eins og áramótalæti, fyllist hundurinn eða kisa mikilli hræðslu og skelfingu strax við fyrsta hvell og hefur skelfingin því miður ríka tilhneigingu til að versna með árunum.

Sem betur fer verða ekki öll dýr hrædd og má nefna að til er í dæminu að einhverjir hundar haldi að flugeldar séu eitthvað sérdeilis skemmtilegt sem eigi að elta, en varla þarf að taka fram, að ,,skotglaður“ hundur og flugeldar eða blys eiga aldrei samleið!

Fyrirbyggjandi aðgerðir

Eins og áður segir, er mikilvægt að undirbúa áramótin vel svo öllum geti liðið sem bezt þegar nýja árið gengur í garð.

Sérstaklega þurfa eigendur gæludýra sem eru að upplifa sín fyrstu áramót að undirbúa þau vel. Sé hvolpur, eða ungur hundur á heimilinu sem á sín fyrstu áramót framundan, og sérstaklega hvolpur á aðal mótunarskeiði lífsins, þ.e. 4 – 5 mánaða, er mikilvægt að gera allt til að koma í veg fyrir að hann verði hræddur, því grípi hann skelfing er líklegt að sú neikvæða lífsreynsla fylgi honum um ókomin áramót.

Mikilvægt er að hafa í huga, að hundar eiga alls ekkert erindi á brennur eða flugeldasýningar og það er engin ástæða til að taka þá áhættu sem kann að fylgja því að fara með þá þangað.

Eigi að gefa dýrinu róandi lyf, þarf að hafa samband við dýralækninn tímanlega til að fá kvíðastillandi lyf og leiðbeiningar hvernig og hvenær eigi að gefa lyfin. Mikilvægt er að gefa lyfin á réttum tíma og áður en hræðslan nær yfirhöndinni (þ.e. áður en sprengingarnar fara á fullt), því þá getur verið erfitt að ná tökum á ástandinu.

Kisur

Skynsamlegt er að loka kisu inni dagana fyrir áramótin eða fara með hana út í beisli, vilji hún endilega fara út svo kisa troði sér ekki einhvers staðar inn eða jafnvel undir t.d. sólpalla þaðan sem hún kemst kannski ekki til baka.

Hestar

Hesteigendur eru einnig hvattir til að huga vel að hestum sínum, en þeir hræðast ljósblossana frekar en hávaðann. Gott er að byrgja glugga í hesthúsinnu til að útiloka blossana, en einnig er líka gott að setja  góða tónlist ,,á fóninum“ og líta til þeirra reglulega um áramótin til þess að ganga úr skugga um að allt sé í góðu lagi.

Einkenni hræðslu

eru augljós. Dýrunum bregður við hvern hvell, anda ótt og títt, titra og skjálfa og reyna að leita skjóls hjá eigendunum, undir rúmum eða lengst inni í skáp og sum þeirra geta jafnvel orðið svo hrædd að þau missi þvag. Matarlystin hverfur og um leið áhuginn á uppáhalds nammibitunum eða leikföngum og hundar, og jafnvel kisur, hafna því alfarið að fara út fyrir hússins dyr til að gera þarfir sínar. Hræðslan hefur því miður ríka tilhneigingu til að aukast með árunum og dýrin virðast skynja strax hvað í vændum er þegar skotæfingarnar hefjast fyrir áramótin jafnvel þó í órafjarlægð sé. Hrædd dýr vilja ekki út svo tímunum skiptir til að gera þarfir sínar sem eykur auðvitað enn á vanlíðanina.

Hvað er til ráða?

Byrja þarf á því að undirbúa áramótin vel.  Eins og áður segir er afar mikilvægt að koma í veg fyrir að ung dýr, sem nú upplifa sín fyrstu áramót, verði hrædd og sýni það minnstu merki um ótta eða hræðslu, þarf að róa það með rólegu tali og látbragði svo hræðslan nái ekki yfirhöndinni. Almennt eru hundar mun hræddari en kettir sem virðast hugdjarfari og eiga líka auðveldara með að finna skjól frá hávaðanum með því að grafa sig dýpst inn í (fata)-skápa!

• Séu hrædd dýr skilin eftir ein heima, eða lokuð  afsíðis, er meiri hætta á að það skapi enn meiri hræðslu og vanlíðan, því þá vantar þau nándina, stuðninginn og hvatninguna frá eigandanum. Hvorki matur né uppáhaldsleikföng hjálpa þá, enda veldur hræðslan þeim sinnuleysi.
• Dagana fyrir áramótin og sérstaklega á gamlársdag er gott að fara í lengri gönguferðir með hundinn en vanalega, og á þeim tíma sem minnst er um flugelda, og leggja jafnvel fyrir hann þrautir og skemmtilegheit svo hann verði þreyttari en venjulega og þá kannski ekki eins upptekinn af umhverfinu.
• Á þeim tíma sem von getur verið á flugeldum eða sprengingum má t.d. aldrei skilja hund eftir bundinn úti í garði, einan í garðinum þó girtur sé eða í búri í bílnum. Hann hefur þá enga möguleika á að komast undan eða leita skjóls og getur algjörlega misst stjórn á aðstæðum með ófyrirséðum afleiðingum.
• Ketti ætti alltaf að loka inni dagana fyrir og eftir áramót og þurfi þeir út er bezt að hleypa þeim út um ,,há“bjartan daginn þegar minnst er von á sprengingum, eða fara með þá út í ól og taum.

Munið líka að það má ekki undir neinum kringumstæðum sleppa hundi lausum þar sem minnsta von er á sprengilátum, því óttasleginn hundur getur tekið á rás algjörlega stjórnlaust út í buskann!

• Séu hrædd dýr skilin eftir ein heima, eða lokuð  afsíðis, er meiri hætta á að það skapi enn meiri hræðslu og vanlíðan, því þá vantar þau nándina, stuðninginn og hvatninguna frá eigandanum. Hvorki matur né uppáhaldsleikföng hjálpa þá, enda veldur hræðslan þeim sinnuleysi.

Athugið að hrædd dýr má aldrei skilja eftir ein heima eða loka þau ein afsíðis !

Gamlárskvöld

Gott er að undirbúa gamlárskvöldið með hundinum eða kettinum þannig að einhver sé inni með dýrið á meðan hinir sprengja. Bezt er þá að vera á þeim stað í húsinu eða íbúðinni þar sem minnsta hávaða og/eða ljósagangs gætir, t.d. í gluggalausu herbergi. Sé gluggi á herberginu, dragið þá gluggatjöldin vel fyrir og spilið rólega tónlist í tilraun til að draga úr hávaða- og ljósmenguninni utanfrá.

Sömu ráðstafanir gilda auðvitað fyrir eldri dýr sem vitað er að eru smeyk eða hrædd. Hafi þau hins vegar verið mjög hrædd um síðustu áramót og eigandanum finnst óráðlegt að láta dýrið upplifa sömu hræðsluna á ný, eru nokkur ráð til bjargar. Stundum eru svokölluð ferómonefni nægileg til að róa hundinn eða kisu og gera þeim áramótin bærilegri, en í öðrum tilfellum eru þau ekki nægileg hjálp og þá verður að grípa til þess ráðs að gefa kvíðastillandi og jafnvel einnig róandi lyf.

Aldrei má gefa hundi eða kisa róandi lyf og skilja þau síðan eftir ein heima eða eftirlitslaus!

Róandi lyktarefni

Á markaðnum eru efni sem hafa róandi áhrif á dýr án þess að vera lyf og draga úr streitu og hræðslu. Til eru t.d. svokölluð ferómon (lyktarefni) sem eru efni sem skiljast frá fitukirtlum umhverfis spena tíkarinnar eftir got og hjá köttum á haus (vangum) og hefur mjög róandi áhrif á afkvæmin. Einnig eru til efni sem eru blanda náttúrulegra plöntuolía sem hafa róandi áhrif á kvíða og streitu hjá flestum dýrategundum bæði gæludýrum og hestum. Meðal innihaldsefnanna eru m.a. efni unnin úr rótum plöntunnar garðabrúðu, en virkni þeirra gegn streitu og kvíða hefur verið þekkt um aldir. Þessi náttúrulegu efni henta jafnvel gæludýrum sem hestum og fuglum.

Þessi efni hafa gefið góðan árangur í margvíslegri meðferð hunda og katta með truflað atferli s.s. vegna breyttra aðstæðna á umhverfi, taugaóstyrks og/eða hræðslu t.d. í kringum áramót, en byrja þarf meðferðina einhverjum vikum fyrir t.d. áramótin.

Lyfjagjöf

getur því miður reynst nauðsynleg í sumum tilfellum. Mikilvægt er að koma í veg fyrir að dýrin líði, en í lang-flestum tilfellum eru það hundar sem þarfnast lyfja.

Gott að ræða við dýralækninnn tímanlega fyrir áramótin um vandamálið og hvenær dagsins/kvöldsins sé bezt að gefa lyfin, hvernig og hversu lengi þau virka, en almennt virka róandi og kvíðastillandi lyf í 3 – 6 klukkustundir. Í vægum tilfellum fær hundurinn aðeins kvíðastillandi lyf, en nægi þau ekki ein og sér eru einnig gefin róandi lyf.

Mikilvægt er að eigandinn láti okkur vita hvernig lyfin virka, svo hægt sé að breyta lyfjagjöfinni um næstu áramót, þurfi þess. Reynsla okkar hér á stofunni er sú að rétt lyfjagjöf, þegar hennar er þörf,  léttir bæði fer- og tvífættum áramótalætin.

                           Hundar í taumi – og kisur inni!

Mikilvægt er að hafa hundinn í taumi dagana í kringum áramótin þurfi hann að fara út, jafnvel bara út í garð, því skyndilegur hvellur getur hrætt hundinum svo illilega við að hann rjúki af stað, beint af augum, með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.

           Langur göngutúr – alltaf í taumi!

Áramótabrennur og flugeldasýningar?

Munið að dýr hafa enga ánægju af brennum, flugeldum eða „skottertum” og eiga því ekkert erindi á slíkar samkomur. Þó hundur hafi ekki verið hræddur áður, getur smávægilegt atvik valdið skelfingu og þá er ekki aftur snúið.

Mikilvæg atriði sem hafa þarf í huga um áramótin:

• Verið heima með hundinum ykkar eða kisa á gamlárskvöld/þrettándanum.
• Það má alls ekki skilja hrædd dýr eftir ein heima.
• Farið snemma út með hundinn á gamlársdag í góðan göngutúr áður en sprengingarnar hefjast, hafið hundinn í taumi – og haldið kisu alveg inni, helzt líka dagana fyrir gamlársdag. 
• Hafið hundinn eða köttinn  þar sem minnsta hávaða og ljósagangs gætir og dragið gluggatjöldin vel fyrir til að forðast ljósaganginn.
• Kveikið á útvarpinu eða spilið rólega tónlist til að „fela“ sprengjulætin.
• Ekki skjóta upp rakettum eða kveikja í „tertum“ nálægt húsinu. Hugsanlega eru nágrannarnir líka með dýr, svo tala má um að allir fari fjær húsunum með flugeldana.
• Verið með hundinum eða kisu og reynið að leiða athygli þeirra frá látunum, – vorkennið þeim alls ekki; sýnið þeim heldur með atferli ykkar að ekkert er að óttast!
• Ráðgeri fjölskyldan að skoða brennur er skynsamlegt að einhver verði heima með hundinn á meðan.

Hestar

Þeir sem eiga hesta þurfa einnig að gæta vel að þeim fyrir gamlárskvöld. Mikilvægt er að gefa þeim vel af góðu og lystugu heyi til að dreifa athyglinni fr+a l+atunum úti.

Einnig er gott að byrgja gluggana á hesthúsinu til að dempa leiftrin frá flugeldunum og sprengjunum og jafnframt er gott að hafa hjá þeim útvarp með tónlist.

Hestamenn ættu að vitja hesta sinna um eða eftir miðnætti til að athuga hvort ekki sé allt í góði lagi.

Gott er að meta hvort skynsamlegt er að fara í reiðtúr á meðan von getur verið á sprenginum og hvellum, því  hestur getur auðveldlega fælzt við snöggum hávaða.

Dýralækningastofa Helgu Finnsdóttur í Skipasundi óskar öllum gæludýraeigendum og skjólstæðingum þeirra gleðilegra áramóta og farsældar á nýju ári!